Wie organiseren acties tegen de doorstart van vliegveld Twente, op welke wijze en met wie? Een agent van de Regionale Inlichtingendienst benadert met dit soort vragen actievoerders, en spreekt met ze af.
Grote infrastructurele projecten gaan gepaard met een stevig publiek debat. Of het nu om de Betuwelijn, de uitbreiding van Schiphol, de overlast van de AWACS in Schinveld, vuilverbranding in Harlingen of de doorstart van vliegveld Twente gaat, burgers krijgen zelden of nooit gelijk. Het parlement, provinciale bestuurders en gemeenten lijken hogere doelen na te streven, maar die zijn meestal niet gericht op het welzijn van de lokale bevolking.
In de loop der jaren is de mogelijkheid om bezwaar aan te tekenen en procedures aan te spannen om megaprojecten tegen te houden ook gaandeweg ingeperkt. De zogenaamde NIMBY (Not In My Backyard procedure) uit de Wet ruimtelijke ordening is daar een voorbeeld van. De overheid lijkt voldoende middelen te hebben om haar zin door te drijven, maar vindt het desondanks nodig om actieve burgers die zich verzetten in de gaten te houden.
Onder vier ogen
Zo ook tegenstanders van de doorstart van vliegveld Twente. Overheid en grote spelers van het bedrijfsleven willen het gesloten militaire vliegveld omvormen tot een burgerluchthaven. Tegenstanders voeren aan dat het niet levensvatbaar is, slecht voor het milieu en dat alternatieven vruchtbaarder zijn.
Een politiefunctionaris van de Regionale Inlichtingendienst (RID) Twente belde op 24 november 2010 met Judith. Hij vertelde voor de politie Enschede werkzaam te zijn en vroeg om een gesprek onder vier ogen en nee, het kon niet over de telefoon. Verschillende organisaties hadden opgeroepen om op 1 december 2010 bij de Deventerpoort van het vliegveld te protesteren tegen de plannen voor doorstart. Het telefoonnummer van Judith stond in de krant vermeld.
De functionaris belde overigens niet om afspraken te maken over die demonstratie. Volgens de Wet openbare manifestaties en de Grondwet moet de politie zich niet bemoeien met de vrijheid van meningsuiting van mensen in Nederland. Het is echter regel dat de politie contact opneemt met organisatoren van een protest. De agent is in dit geval een RID’er, maar het ging hem niet om de openbare orde. Hij belde om inlichtingen te verzamelen over protestbewegingen in Twente, daarom deed hij zo geheimzinnig.
De RID’er wilde bij Judith langskomen en haar het liefst “onder vier ogen” spreken. Hij kon over de telefoon niet vertellen waar het over ging. Overrompeld door het telefoongesprek en ook verbaasd door de geheimzinnigheid stemde Judith in met een gesprek. Judith had een medestander uitgenodigd om niet alleen het gesprek aan te gaan.
‘AFA schopt stennis’
De RID’er kwam langs op 25 november 2010, vlak voor de demonstratie, en stelde zich voor als politieagent van de regiopolitie Twente. Hij noemde in eerste instantie niet de RID. Dit had hij ook niet over de telefoon gedaan. De agent was gekleed in burger, kort lichtbruin haar, geen bril, lang en slank. Hij was alleen en leek beleefd en belangstellend.
Hij opende het gesprek met wat vragen over de demonstratie van 1 december. Wat kon de politie verwachten, zouden er mensen van GroenFront! of AFA aan de demonstratie deelnemen? Na de uitwisseling van wat beleefdheden rond de demonstratie werd het Judith al snel duidelijk dat de RID’er informatie wilde over de organisaties en mensen die zich verzetten tegen de doorstart van vliegveld Twente.
Aanvankelijk alleen over GroenFront! en AFA (Antifascistische Actie). Om zijn interesse in die groepen te rechtvaardigen zei hij dat indien organisaties als “GroenFront! ergens actief zijn, AFA vaak ook aanschuift”. En “AFA gaat stennis schoppen”, klonk het dreigend uit de mond van de politiefunctionaris.
Zijn belangstelling ging ook uit naar een eerder belegde informatieavond van 22 april 2010 in jongerencentrum Innocent te Hengelo en een ludieke picknick op het terrein van het vliegveld op Moederdag 2010. Het ging de RID’er echter niet alleen om de telefoonnummers en mailadressen van actievoerders van GroenFront! en medewerkers van Innocent. “Wie waren de actiegroepen tegen het vliegveld Twente eigenlijk. Welke stichtingen doen mee en welke deelnemers?”
Judith zou namen, adressen, mailadressen en andere gegevens van haar kompanen tegen vliegveld Twente desnoods ook anoniem door kunnen geven aan de politie. Later op de dag belde hij haar weer om het anoniem doorgeven van informatie te onderstrepen. Zij voelde zich erg ongemakkelijk door het verzoek om haar medeactievoerders te verklikken. Ze belde de RID’er een aantal keer op om hem dat door te geven, maar hij wilde nogmaals een afspraak.
De reden hiervoor was een manifestatie bij Urenco, een bedrijf in Hengelo dat brandstoffen levert, waaronder verrijkt uranium, aan kerncentrales in de hele wereld. Judith zou bij deze gelegenheid ene toespraak houden over de doorstart van het regionale vliegveld. De volgende dag ging de RID’er bij haar langs. Hij had een aantal pagina’s van internet meegenomen en wilde van haar weten hoeveel mensen er bij Urenco werden verwacht.
Karlijn
Judith is overigens niet de enige persoon die benaderd werd door de RID Twente. Met Karlijn echter werd geen afspraak gemaakt. De politiefunctionaris in kwestie wilde van haar weten voor welke organisatie zij zich inzet, of zij van plan was om te gaan demonstreren en waar dan? Ook viste hij naar de sprekers en het doel van de demonstratie van 1 december 2010. Tot slot vroeg hij haar of zij GroenFront! en Innocent kende en welke relatie er is tussen het jongerencentrum en GroenFront!
De agent in kwestie had het gesprek goed voorbereid. Hij beschikte over doopnamen en precieze naam van Karlijn en belde haar op haar geheime nummer. Hij had haar dossier met informatie over haar deelname aan protesten tegen kernwapens en het lidmaatschap van de politieke partij PSP voor zich. De man liet duidelijk doorschemeren veel van haar af te weten. Tot slot wilde hij nog een afspraak maken, maar Karlijn stemde daar niet mee in. Blijkbaar was de informatie van Karlijn niet genoeg, want een week later belde een collega van de RID’er haar om opnieuw over de veiligheid van de demonstratie te praten.
De vraag is of er ook andere mensen door RID Twente zijn benaderd? En waarom moet er een databank worden samengesteld van het buitenparlementaire verzet tegen het vliegveld? Is protest dan strafbaar? En GroenFront! dan, is die al veroordeelt voordat er iets is gebeurd? Vormt burgerlijke ongehoorzaamheid, zoals het bouwen van boomhutten in het Schinveldse bossen, soms een bedreiging van de democratische rechtsorde?
Medewerkers van de actiegroep GroenFront!, die landelijke bekendheid geniet vanwege het verzet tegen de aanleg van de onrendabele Betuwelijn en de kap van een deel van de Schinveldse bossen voor militaire vliegtuigen, hebben vorig jaar twee informatiebijeenkomsten in Hengelo bezocht. Op 10 april 2010 werd in jongerencentrum Cerberus een kennismakingsbijeenkomst met de GroenFronters gehouden waarbij vertegenwoordigers van stichtingen, verenigingen en politieke partijen aanwezig waren die zich verzetten tegen de luchthaven. In Innocent volgde op 22 april 2010 een voorlichtingsbijeenkomst over de stand van zaken rond Twente en de actie mogelijkheden.
Organogram
RID Twente probeert duidelijk een organogram samen te stellen van het verzet tegen de doorstartplannen. GroenFront!, Innocent en AFA worden als legitimatie gebruikt voor het verzamelen van informatie over mensen die zich buitenparlementair verzetten. Dat die informatieverzameling al lange tijd aan de gang is, blijkt uit het veelvuldig fotograferen en filmen van legale openbare manifestaties rond vliegveld Twente. Ook de aanwezigheid van politie in burger bij de verschillende informatieve bijeenkomsten van tegenstanders van het vliegveld en van GroenFront! duidt op een inlichtingenoperatie.
De agent in kwestie is werkzaam voor de Regionale Inlichtingendienst, die vroeger de Politieke Inlichtingendienst werd genoemd. Politieke politie is misschien een eerlijker en meer waarheidsgetrouwe benaming. Waarom bestaat er eigenlijk in een rechtsstaat een Politieke Politie en welk doel dient die politie als zij mensen in de gaten houdt die van hun grondwettelijk recht op verzet tegen overheidsbeslissingen gebruik maken? En nog belangrijker wellicht: waarom weten de burgemeesters en de college van burgemeesters & wethouders niets van het werk van de RID’er? Verzoeken tot openbaarmaking van documenten bij de gemeenten Enschede en Hengelo hebben niets opgeleverd. Wie controleert eigenlijk het werk van de RID?
PS.
Inmiddels is duidelijk geworden dat de beschreven RID’er Hans IJmker blijkt te zijn.