Nog geen 5 jaar na de invoering van de nieuwe inlichtingenwet blijkt deze alweer te krap, en klinkt de roep om de bevoegdheden te verruimen. Hiermee lijkt de geschiedenis zich opnieuw te herhalen, waarin de wet telkens wordt opgerekt om illegale operaties van inlichtingendiensten te legaliseren.
Als gevolg van zijn werkzaamheden voor de klimaatactiegroep Extinction Rebellion (XR) werd een werknemer van Defensie benaderd door inlichtingendiensten. Als klap op de vuurpijl werd zijn geweldloze inzet voor XR fel ingeperkt door Defensie.
Op 5 december 2016 maakte Tom Middendorp, op dat moment Commandant der Strijdkrachten, zich zorgen over de klimaatverandering en de wijze waarop Defensie daarmee omgaat. „De tijd is voorbij dat klimaatverandering een hobby is voor natuurliefhebbers of boomknuffelaars”, zei hij bij de NOS (05-12-2016).
Met invoering van de WIV 2017 worden de bevoegdheden van de inlichtingendiensten verder uitgebreid terwijl controlemogelijkheden en het toezicht op de werkwijze beperkt blijven.
De WIV 2017 beoogt de veiligheid te vergroten, maar het hacken door de inlichtingendiensten leidt tot nieuwe veiligheidsrisico’s voor de burger.
De AIVD heeft een zeer ruime opvatting over personen en organisaties die een bedreiging zouden vormen voor de nationale veiligheid en democratische rechtsorde.
Volgens de overheid is bulkinterceptie noodzakelijk om aanslagen te voorkomen. Maar het middel kan het zicht van de inlichtingendiensten dusdanig vertroebelen waardoor potentiële aanslagplegers door de mazen van het sleepnet glippen.
Het gebrek aan transparantie van de AIVD en MIVD maakt een analyse van de effectiviteit en toegevoegde waarde van hun bijdragen aan de nationale veiligheid onmogelijk.
Toezicht en controle op de AIVD en MIVD is in de loop der jaren mondjesmaat toegenomen. Tot 2002 waren de verantwoordelijke ministers, soms aangevuld met andere ministers of de Rechtbank Den Haag, hiervoor verantwoordelijk. Daarna veranderde dit met de invoering van de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD).
De Commissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CIVD), in de volksmond ook wel de commissie Stiekem genoemd, bestaat sinds 1952. In de commissie hebben de fractievoorzitters van de grootste partijen zitting. Op dit moment bestaat de CIVD uit vijf fractievoorzitters, drie van de coalitiepartijen (VVD, CDA, D66) en twee van oppositiepartijen (PVV en GL). De commissie vergadert onder strikte geheimhouding, maar brengt summier verslag uit aan de Kamer.
In de WIV 2017 worden vergaande bevoegdheden aan de Nederlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten toegekend. In vergelijking met Britse en Duitse wetgeving levert dat een aantal overeenkomsten en verschillen op.
Op 2 december 2017 schreef de Volkskrant dat kinderen van Gladio soldaten geen inzage kregen in de dossiers van hun overleden ouders. Gladio, ook wel het Stay Behind netwerk genoemd, is na de Tweede Oorlog in Europa en ook Nederland opgezet. Er is in Nederland weinig officieel bekend over het netwerk dat in de publiciteit kwam door wapenfondsen in de jaren tachtig. In andere Europese landen is van officiële zijde toegegeven dat Gladio bestond. Het Stay Behind netwerk was een geheim leger met geheime wapendepots en manschappen die in geval van een oorlog met de Sovjet-Unie pas in actie zou komen nadat de Russen Europa onder de voet hadden gelopen. De gedachte was namelijk dat de Sovjet legers te sterk zouden zijn voor de verzwakte Europese landen na de oorlog. Gladio ontstond voor zover bekend meteen na de oorlog in 1945 en voor de Koude Oorlog. Het heeft zijn wortels in het anticommunisme.
Voorkom vernietiging van de inlichtingen archieven.
Buro Jansen & Janssen wil voorkomen dat de immense archieven van de Nederlandse inlichtingendiensten waaronder de BVD en diverse militaire inlichtingendiensten) worden vernietigd. Wij roepen mensen daarom op om zoveel mogelijk dossiers op te vragen in het belang van onze veiligheid, democratische controle op de diensten, burgerrechten en kennis over de betrokkenheid van de inlichtingendiensten bij allerlei sociaal maatschappelijke, culturele en politieke en andere gebeurtenissen in binnen- en buitenland.
‘Toen een oudere man in de klas ermee werd geconfronteerd dat hij connecties had met de MIVD was hij meteen weg”
Geert Tomlow
Het zou niet de eerste keer zijn dat de Nederlandse inlichtingendiensten zich richten op politieke partijen. In de tijd van de Koude Oorlog was de Communistische Partij Nederland met stip doelwit nummer 1 van de voorloper van de AIVD, de BVD.
Maar ter rechterzijde van het politiek spectrum? Jammer genoeg weten we daar nog maar vrij weinig van. In het recent verschenen rapport over extreemrechts in Nederland natuurlijk geen woord over de PVV. Maar betekent dat ook dat de diensten de partij volledig met rust laten?
“Er werd door de directeur heel kort door de bocht geredeneerd van: ‘Oh, dus deze man is niet te vertrouwen want hij gaat om met criminelen en dan ligt zo meteen het kroonjuweel van de MIVD op straat.”
Het rapport van de Commissie Borghouts over twee uit de hand hand gelopen spionnen en vooral de reactie daarop van de dienst mag zelfs niet vertrouwelijk naar de Tweede Kamer van de kersverse minister van Defensie Hans Hillen. De reden: het rapport bevat informatie betreffende de bronnen, de werkwijze en het actuele kennisniveau van de MIVD.
AIVD-jaarverslag:
“De looptijd van vier jaar is nodig om de AIVD (en de MIVD) in staat te stellen voor een langere termijn een inlichtingenpositie op te bouwen en te behouden.”
In dit laatste kwartaal van het jaar wordt traditioneel het aanwijzingsbesluit voor de buitenland (d-)taak van de AIVD en MIVD bekendgemaakt. Sinds 2002 hebben de diensten ook een taak om inlichtingen te verzamelen in het buitenland. Jaarlijks zou door middel van een aanwijzingsbesluit worden vastgelegd op welk soort van inlichtingen de diensten zich zouden gaan richten.