Op 17 november 2017 opende de Spaanse krant El Pais met het verhaal dat een centraal persoon bij de aanslag op Las Ramblas in Barcelona van 17 augustus 2017 contacten zou hebben gehad met de Spaanse inlichtingendienst de CNI (Centro Nacional de Inteligencia). Het verhaal is niet opmerkelijk, want bij veel aanslagen blijken informanten/infiltranten een rol te spelen. De persoon in kwestie is de imam van de stad Ripoll, Abdelbaki Es Satty, die is omgekomen bij de explosie in een huis in Alcanar, provincie Tarragona, op 16 augustus 2017 een dag voor de aanslag op Las Ramblas. Bij de explosie kwamen drie mensen om het leven.
Of Abdelbaki Es Satty daadwerkelijk als informant voor de CNI werkte, is niet bevestigd. Duidelijk is wel dat Satty lange tijd de inlichtingendienst van informatie heeft voorzien. Het contact van de CNI met Satty zouden gelegd op het moment dat de imam een gevangenisstraf voor drugssmokkel uitzat van 2010 tot en met 2014. Satty was echter al een bekende van de CNI. Tijdens operatie Chacal in 2006 had de imam contact met de CNI en zijn naam dook op in de contactenlijst van een van de arrestanten na de aanslag op vier forensentreinen op 11 maart 2004 in Madrid. Er zijn dus heel veel connecties tussen de inspirator van Las Ramblas aanslag en de Spaanse inlichtingendienst.
Dat imam Abdelbaki Es Satty bekend was bij de CNI en dat er contacten met hem zijn geweest is nu bevestigd door een anonieme medewerker van de dienst. Er is nog geen verdere openheid gegeven over de contacten tussen de inlichtingendienst en Satty na 2014. Zijn connectie met verschillende aanslagplegers zal voor de CNI zeker reden zijn geweest om met Satty in contact te blijven of hem in de gaten te houden. Wat er precies heeft afgespeeld blijft onduidelijk, maar er is duidelijk iets vreemds aan de hand. Er zijn allerlei scenario’s mogelijk. Of de CNI heeft niet opgelet, Satty heeft zijn positie als informant gebruikt om een aanslag voor te bereiden of Satty heeft in opdracht van de CNI radicale moslims aangezet tot aanslagen en niet alleen in Spanje. Abdelbaki Es Satty verbleef namelijk sinds 2015 regelmatig in België en Frankrijk. Begin 2016 woonde de imam zelfs drie maanden in Vilvoorde.
De CNI zal volledige openheid van zaken moeten geven over haar rol en haar connecties met Satty om een duidelijk beeld te krijgen van welke rol de inlichtingendienst heeft gespeeld bij de aanslag op Las Ramblas en in hoeverre de dienst medeschuldig is. De onthulling van de contacten tussen de imam en de inlichtingendienst plaatsen ook de waarschuwing van de CIA (Central Intelligence Agency) over de aanslag in een ander daglicht. De Spaanse krant El Periódico stelde een uur na de aanslag op Las Ramblas op 17 augustus 2017 dat de Amerikaanse inlichtingendienst, de CIA, de Catalaanse politie al in mei 2017 zou hebben gewaarschuwd voor een aanslag in Barcelona. Ook de Spaanse krant El País leek in de dagen na de aanslag de vinger te wijzen naar de Catalaanse politie die waarschuwingen in de wind zou hebben geslagen. De politie van het Belgische Vilvoorde waarschuwde namelijk begin 2016 de Catalaanse politie, los Mossos, voor de imam.
In de periode voor het referendum over de onafhankelijkheid van Catalonië kwamen de beschuldigingen over het disfunctioneren van de Catalaanse politie de Spaanse overheid goed van pas. Aanslagen als op Las Ramblas zouden niet voorkomen kunnen worden door een politiedienst die niet goed kan omgaan met informatie van andere inlichtingen en veiligheidsdiensten was de redenering. De waarschuwing uit Vilvoorde over Abdelbaki Es Satty, werd echter op 23 augustus 2017 tegengesproken door de minister van Binnenlandse Zaken Juan Ignacio Zoido. Op zich was het al een vreemde veronderstelling dat een lokale politiedienst in België zomaar een dienst in een ander Europees land zou waarschuwen over een burger, daarvoor worden allerlei andere kanalen gebruikt.
De CIA waarschuwing bleef echter hangen en na aandringen publiceerde El Periódico op 31 augustus 2017 een document dat de waarschuwing zou bevestigen. De publicatie van het document leek een reactie op verklaringen van de Catalaanse president en de minister van Binnenlandse Zaken van Catalonië dat de Catalaanse politie geen waarschuwing van de CIA had ontvangen. De publicatie van het CIA-document maakte het verhaal van El Periódico echter niet sterker. Er wordt getwijfeld aan de echtheid van het document, vooral door allerlei taalfouten. De kwaliteit van de journalistiek van El Periódico werd verder in twijfel getrokken doordat een dag later een andere versie van hetzelfde document zonder taalfouten werd gepubliceerd. Ook veranderde de Enric Hernàndez, journalist en directeur van de krant, zijn verhaal door te stellen dat niet alleen de Catalaanse politie de waarschuwing had gekregen, maar ook de Spaanse anti terreur eenheid CITCO (Centro de Inteligencia contra el Terrorismo y el Crimen). Tevens beweerde Hernàndez dat de waarschuwing niet afkomstig was van de CIA, maar van het Amerikaanse anti terreur centrum NCTC (National Counterterrorism Center).
Nu is de Spaanse media erg gepolariseerd. Er zijn kranten die de regeringspartij Partido Popular (PP) verdedigen en er zijn media die meer in het kamp van de sociaal democraten (PSOE). In het verleden bepaalden vooral de PP en de PSOE het landsbestuur en het mediaklimaat, maar naast nieuwe spelers op nationaal niveau speelt in Catalonië ook de Catalaanse regeringspartij Junts pel Sí een belangrijke rol. Zo zijn er ook kranten die voor en tegen de onafhankelijkheid van Catalonië zijn. Die polarisering zorgt voor beperkte onafhankelijke berichtgeving ook over de Amerikaanse waarschuwing. Sommige Spaanse kranten namen het verhaal van El Periódico klakkeloos over, anderen wezen het geheel van de hand. Het verhaal van Enric Hernàndez is zeker twijfelachtig helemaal omdat de journalist twee versies van het document heeft gepubliceerd en zijn verhaal ten aanzien van wie de waarschuwing afkomstig was en aan wie gericht in de loop van de berichtgeving veranderde. Toch blijft Hernàndez vasthouden aan zijn verhaal en stelt dat hij twee bronnen heeft. Misschien is het document daarom wel nep, maar het feit dat de journalist het heeft gekregen en er volgens hem twee bronnen bestaan die het document bevestigen wel echt. Dat zou kunnen betekenen dat El Periódico bij de neus is genomen door misschien zelfs een Spaanse overheidsinstantie.
Dat valse documenten aan de media kunnen worden gevoed maken Carlos Enrique Bayo en Patricia López van Público duidelijk in hun onderzoek naar corruptie bij de Spaanse overheid. De journalisten vertelden The Intercept dat een van de mensen die verdacht wordt van het lekken van vervalste documenten aan de media enkele jaren geleden op dit moment hoofd is van CITCO, de Spaanse anti terreur eenheid van de politie, die ook een kopie van de Amerikaanse waarschuwing zou hebben gekregen. Documenten werden toen gelekt om de toenmalige minister van Binnenlandse Zaken in diskrediet te brengen. Het is duidelijk dat het CIA-document eerder een waarschuwing is dat er iets mis is binnen één of meerdere Spaanse diensten dan dat de waarschuwing over de aanslag op Las Ramblas gaat.
Dat er nu informatie opduikt over uitgebreide contacten tussen de Spaanse inlichtingendienst CNI (Centro Nacional de Inteligencia) en de imam Abdelbaki Es Satty, die wordt gezien als inspirator voor de aanslagplegers, werpt weer een ander licht op de valse Amerikaanse waarschuwing. Hernàndez heeft nooit openbaar gemaakt wanneer zijn krant de waarschuwing in handen heeft gekregen en wanneer hij die twee bronnen heeft gesproken. Het maakt nogal uit of dit voor 16 augustus 2017 was, in de ochtend van 17 augustus 2017 na de explosie in Alcanar of na de aanslag op Las Ramblas in Barcelona. Er vanuit gaande dat de waarschuwing vals is, want de Amerikaanse overheid heeft ontkend de Spanjaarden in mei een waarschuwing te hebben gestuurd, zal de krant het document of voor of na de aanslag hebben ontvangen. Voor het begrijpen van de rol van Abdelbaki Es Satty, zijn relatie met de CNI en de kennis van de Spaanse inlichtingendienst maakt het niet meer uit of het nu voor of na de aanslag op Las Ramblas was.
Na de explosie is snel duidelijk geworden dat de gebruikers van de woning in Alcanar niet bezig waren met het bereiden van een paella, maar met het fabriceren van bommen. De vele gasflessen en de explosieven moeten de inlichtingendiensten duidelijk hebben gemaakt dat er iets mis was. Daarnaast zal niet alleen Satty een bekende van de dienst zijn geweest en andere leden van de groep ook in de gaten werden gehouden of zelfs als informant werkten voor de CNI of misschien het CITCO. In een vlucht naar voren zullen de diensten een bevriende krant een vervalst document hebben toegestuurd om de aandacht af te leiden van het eigen functioneren en de schuld toe te schuiven aan de Catalaanse politie. In het politieke klimaat rond het referendum over de onafhankelijkheid van Catalonië was dit een eenvoudige klus. Probleem is dat nu met de contacten tussen de CNI en Satty, zeker de Spaanse inlichtingendienst veel heeft uit te leggen.
Dat de aanslagen in Spanje een politieke lading hebben en dat de Spaanse inlichtingen en veiligheidsdiensten dubbel spel spelen, blijkt ook uit de aanslagen van 11 maart 2004 op forensentreinen in Madrid. Niet alleen was er veel over de daders bekend voor de aanslagen en waren de explosieven aan hen verkocht door een informant ook de aanslagen zelf werden politiek uitgebuit. De toenmalige regering van Aznar, ook Partido Popular, wees meteen naar de Baskische afscheidingsbeweging ETA, Euskadi Ta Askatasuna. Al snel bleek echter dat de aanslagplegers geen leden waren van de ETA, maar uit naam van al Qaeda de aanslagen hadden gepleegd. Er werd toen een parlementair onderzoek ingesteld naar de aanslagen die een ontluisterend beeld opleverden over voorkennis en betrokkenheid rakende aan medeplichtigheid van de inlichtingen en veiligheidsdiensten. Het is te hopen dat Spanje opnieuw besluit om een parlementair onderzoek te houden naar de aanslag op Las Ramblas in Barcelona. Alleen dan kan duidelijk worden welke rol de inlichtingen en veiligheidsdiensten hebben gespeeld.
https://politica.elpais.com/politica/2017/11/17/actualidad/1510900232_739084.html
https://www.nytimes.com/2017/11/17/world/europe/spain-barcelona-attack-imam.html
https://theintercept.com/2017/09/30/catalonia-cia-report-mossos-el-periodico/
https://politica.elpais.com/politica/2017/08/23/actualidad/1503502497_397596.html
https://politica.elpais.com/politica/2017/08/23/actualidad/1503485899_262561.html?rel=mas
https://politica.elpais.com/politica/2017/10/24/actualidad/1508869118_027623.html