“ als het loopt als een aivd’er en praat als een aivd’er,
dan is het een aivd’er”
citaat uit Intelligence, politie en veiligheidsdienst:verenigbare grootheden? Thijs Vis
Vorige week was het zover: de ct-infobox bestaat 10 jaar en dat wordt groots gevierd. Alle betrokkenen komen op een geheime locatie bij elkaar en zullen onder het genot van een glas Dom Perignon toasten op het succes van de ct-infobox. Tien jaar is ook een mooi moment voor een evaluatie en deze zal gepresenteerd worden door de onderzoekers Sander Flight en Christianne de Poot. Maar terwijl de buitenwereld wacht op de officiële evaluatie zaten wij ook niet stil.
We bekeken de lossen flarden informatie over de ct-infobox die er zo hier zijn te vinden. Want laten we wel zijn, zelfs in tijden van toegenomen dreiging, over de ‘box’ wordt amper gecommuniceerd. Zo weinig zelfs, dat we eerder schreven dat de Commissie Dessens (die de WIV 2002 evalueerde) niet van het bestaan van de ct-infobox op de hoogte leek te zijn.
Ondertussen lijkt de ct-infobox weer in belang toe te nemen, veel maatregelen zoals zijn omschreven in het “Actieprogramma Aanpak Jihadisme” zullen van toepassing zijn op mensen wiens gegevens nu worden verzameld in de ct-infobox.
DE GEBOORTE
In 2004, nog voor de moord op Theo van Gogh, maar na de aanslagen in London en Madrid, ontdekten de inlichtingen- en opsporingsdiensten dat het nog steeds niet echt vlot liep met de samenwerking. De AIVD, politie vormden zogenaamde Analytische Cel, vooral bedoeld om de toentertijd 150 bekende mensen die aan terrorisme konden worden gerelateerd onder controle te houden.
Het bleek een slecht huwelijk, zo bleek uit het onderzoek van de Commissie Havermans en uit de eerste evaluatie. De AC was ondergebracht bij de politie, een doorn in het oog van de AIVD, er was amper spraken van informatie-uitwisseling, cultuurverschillen waren groot, en er was ontevredenheid over de eindproducten. Ook overheerste bij de ‘partners’ het gevoel dat iedereen zijn subjecten over de schutting gooide, om zo de verantwoording te delen als er iets mis ging.
VAN CEL NAAR BOX
Duidelijk was dat er iets moest veranderen, ook omdat de Analytische Cel in feite niet mogelijk was onder de WIV 2002. De ‘box’, de ct-infobox, werd bedacht. IN huis bij de AIVD, onder volledige jurisprudentie van de WIV 2002 en met meer partners, IND , MIVD, KMAR later aangevuld met FIOD. De NCTV is geen partner, maar neemt wel deel aan bestuur , het Coördinerend Beraad.
Het principe van de ct-infobox werd simpel: iedere partner kan een persoon gerelateerd aan terrorisme inbrengen, de andere diensten kijken welke info er bij hen beschikbaar is, en basis daarvan wordt besloten of iemand langere tijd in de box blijft en welke maatregelen er tegen die betrokkenen worden genomen. Het uitwisselen van de info werd mogelijk doordat de medewerkers van de niet-inlichtingendiensten wel een inlichtingendiensten status kregen.
CV-INFOBOX
Als iemand wordt opgenomen in de infobox wordt er dus een zo goed mogelijk CV van deze persoon gemaakt. De betrokkene wordt bijvoorbeeld ook door de RID bekeken en alle relevante informatie uit de politie districten wordt toegevoegd.
Opmerkelijk is wel dat CIE deze gegevens niet door krijgt uit de ct-infobox en dus niet in staat is om de daar aanwezige informatie door te geven aan de box of om cie-informatnten specifiek extra te bevragen over de subjecten.
MAATREGELEN
Op basis van alle info worden maatregelen voorgesteld. Het kan inhouden dat besloten wordt voorlopig alleen meer inlichtingen te verzamelen, er kan besloten worden een strafvervolging in te stellen, het vreemdelingenrecht kan in stelling worden gebracht, financiën kunnen worden afgeknepen of er wordt persgericht verstoord.
In het “Actieprogramma Aanpak Jihadisme” zij daar meerdere nieuwe maatregelen bijgekomen, zoals bijvoorbeeld het inschakelen van jeugdzorg en het innemen van het paspoort.
KRITIEK
Door de unieke combinatie van diensten en de onbeperkte toegang tot informatie van die diensten is er snel zicht op het totaalplaatje van de persoon die wordt ingebracht. Binnen de ct-inbox (lees AIVD, want iedereen binnen de bo valt onder de WIV 2002) zijn daardoor betere analyses mogelijk.
Punt van kritiek blijft echter het ‘gesloten’ karakter van de ct-infobox. De medewerkers van de IND, politie, OM en FIOD hebben allen een AIVD-status en mogen de eindproducten (analyses) van de ct-infobox niet delen binnen hun eigen organisatie.
Een projectmedewerken IGP beschreef dat als volgt “De oorspronkelijke waarde van de dienst is nu weg. Het is een adviesorgaan geworden. Alle informatie in de box is nu AIVD-informatie geworden. Je verstrekt informatie, wilt wat terug, maar dat kan niet, omdat iedereen nu artikel 60 (AIVD-status) is” (citaat uit Intelligence, politie en veiligheidsdienst:verenigbare grootheden?, Thijs Vis)
Als het voor het nemen van de maatregelen noodzakelijk is dat er informatie van een andere dienst nodig is, dan geeft de ct-box het advies om die onderling te vertrekken op basis van de geldende wetgeving.
In de praktijk zal dat vaak plaatsvinden door middel van een ambtsbericht van de AIVD. Het OM kan op basis daarvan een opsporingsonderzoek starten, de IND kan op basis daarvan iemand vreemdelingenrechtelijk aanpakken en een burgemeester kan op basis daarvan persoonsgericht verstoren inzetten.
SAMENWERKING?
Maar is de ct-infobox hiermee een goed samenwerkingsverband in de strijd tegen het terrorisme? IN het proefschrift “Intelligence, politie en veiligheidsdienst: verenigbare grootheden” van Thijs Vis wordt daar sterk aan getwijfeld.
Zo constateert Vis dat samenwerking intern dan wel op orde is, maar dat er een probleem is in de relatie tussen de deelnemende partners. De AIVD medewerkers voeren de boventoon, de leidinggevenden van de AIVD zijn door de AIVD-locatie altijd in de buurt, de leiding van andere deelnemers staat op grote afstand. Politiemensen zien de ct-infobox als onderdeel van de AIVD. Zo vertelde een geïnterviewde “ Kijk alle mensen in de box zijn in feite AIVD-ers. Ze krijgen de zwaarste screening, vallen onder aansturing van de directeur democratische rechtsorde en zien bijna alles. Politiemensen zien dingen die andere politiemensen nooit zullen zien. Toen ik in de box zat kon ik ook niks tegen collega’s vertellen”
CTIVD
Hetzelfde verhaal komt in feite naar boven uit het onderzoekdat de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten verrichtte naar de ct-infobox. We hebben hier al eerder over geschreven en het blijft opmerkelijk dat de in zin algemeen gedeelde conclusie, dat er een aparte wettelijke regeling moet komen voor de ct-infobox, door het ministerie wordt tegengehouden.
Het feit dat de Commissie Dessen echter geen woord heeft geschreven over de ct-infobox doet vermoeden dat die wijziging er ook niet gaat komen, of het moet zo zijn dat de evaluatie over 10 jaar ct-infobox weer tot dezelfde conclusie komt.
EFFECTIEF?
De Box is zo effectief als de diensten zelf. Meer informatie dan voor het bestaan van de Box wordt geanalyseerd, maar uiteindelijk zijn het de maatregelen die vroegtijdig terrorisme dienen te voorkomen.
De vreemdelingenrechtelijke aanpak lijkt de afgelopen 10 jaar het meest te zijn toegepast. Vermeende leden van de Hofstadgroep, die niet veroordeeld konden worden (of na veroordeling) werden uitgezet, Imans uit Eindhoven werden geweerd, verblijfsvergunningen werden ingetrokken, het totale aantal is onbekend, maar in de analysis wordt dit onderdeel door de gebruikers geprezen.
De kanttekening bij vreemdelingenrechtelijke aanpak is de zwakke rechtspositie van degen tegen wie de maatregel wordt genomen. Waar in het strafrecht hard en meer bewijs nodig is, is hier een ambtsbericht vaak voldoende.